ارزیابی نقش ویژگی های ریخت شناسی ریشه گیاه تریتیکاله (triticale spp) در تولید دانه تحت شرایط کمبود آب

ریشه، با توجه به ویژگی های ذاتی خود، نقش مهمی در گسترش و توسعه ژرم پلاسم های گیاهان متحمل به تنش خشکی دارد. به همین منظور، این آزمایش با هدف مطالعه اثرهای مستقیم و غیرمستقیم ویژگی های ریخت شناسی ریشه بر عملکرد دانه چهار ژنوتیپ تریتیکاله (سه لاین امید بخش 8-82-et، 15-82-et و 17-79-et به همراه رقم رایج 92-junillo) در دو سطح متفاوت رطوبت قابل دسترس خاک؛ شاهد (آبیاری پس از تخلیه 50% رطوبت قابل استفاده در منطقه ریشه) و تنش (آبیاری پس از تخلیه 80% رطوبت قابل استفاده در منطقه ریشه) به صورت آرایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1387 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. نتایج نشان داد که تنش آب منجر به افزایش حدود 9 درصدی عمق توسعه ریشه بوته شد. هم چنین، تفاوت عمیق ترین ریشه در لاین 15-82- etنسبت به سطحی ترین عمق در رقم 92-junillo، 2/8 سانتی متر بود. تأخیر در آبیاری باعث کاهش حدود 25 درصدی طول تجمعی ریشه شد. هم چنین، اختلاف حدود 43 درصدی بین بیشترین طول تجمعی ریشه در لاین 15-82- etنسبت به کمترین طول در 17-79- et از نظر آماری در سطح احتمال 1% معنی‏دار شد. نقش ویژگی های ریخت شناسی ریشه این ژنوتیپ ها در تولید دانه تحت شرایط مختلف رطوبتی متفاوت بود. در شرایط رطوبتی مساعد، تأثیر مستقیم طول تجمعی ریشه بر عملکرد دانه با ضریب 543/0 بیش از شرایط تنش آب با ضریب 286/0 بود. از طرف دیگر، رابطه مستقیم سطح کل ریشه با عملکرد دانه در شرایط رطوبتی مساعد، منفی و در شرایط تنش کم آبی، مثبت بود. به طورکلی، به نظر می رسد که طول تجمعی ریشه و سطح ریشه از ویژگی های مؤثر این ژنوتیپ ها در تولید عملکرد دانه بوده که تحت شرایط تنش آب، سطح کل ریشه و در شرایط مساعد رطوبتی، طول تجمعی ریشه نقش بارزتری داشتند.